ارزیابی چندسطحی عوامل مؤثر بر رقابت‌مندی کل صنعت در ایران

رحمان سرشت, حسین; قدرتیان کاشان, سید عبدالجابر

ارزیابی چندسطحی عوامل مؤثر بر رقابت‌مندی کل صنعت در ایران

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

¹ استاد گروه مدیریت بازرگانی دانشگاه علامه طباطبایی

² دکترای مدیریت بازرگانی (گرایش سیاستگذاری) دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

امروزه هیچ شکی نیست که در بستر جهانی شدن، تنها صنایعی از کشورها می‌توانند در حیطه رقابت با صنایع سایر کشورها موفق می‌شوند که از رقابت‌مندی بالاتر برخوردار باشند. مقوله رقابت‌مندی، یک موضوع چند سطحی بوده و در سطح بنگاهی، صنعت و ملی کاربرد دارد. از آنجا که بیشتر تأکید مطالعات نظری و تجربی بر روی رقابت‌مندی در سطح بنگاهی و ملی می باشد؛ این مقاله بر آن شد تا به تبیین این مفهوم در سطح صنعت بپردازد. برای دستیابی به الگوی جامع رقابت‌مندی کل صنعت، باید علاوه بر سطح صنعت، دو سطح ملی و بنگاهی نیز مورد بررسی قرار می گرفت. از این‌رو با برخورداری از یک نگرش چندسطحی، متغیرهای مناسب و اثرگذار بر رقابت‌مندی در هر سطح به تفکیک معرفی شد. سپس با استفاده از روش فرآیند تحلیل شبکه ای (ANP)، الگوی عمومی مزبور بر اساس نظرات خبرگان برای شرایط ایران آزمون شد و مشخص شد که در صنعت ایران به طور کلی، رقابت‌مندی کل صنعت به شدت تحت تأثیر عوامل مطرح در سطح ملی یا فضای رقابت‌مندی کلان می‌باشد و بقیه عوامل در سطوح دیگر (مانند عوامل در سطح بنگاهی، بین بنگاهی و صنعت) از اهمیتچندانی برخوردار نیست.بنابراین جهت افزایش رقابت‌مندی کل صنعت کشور، باید تأکید بیشتری بر اصلاح و بهبود عوامل کلان در سطح ملی صورت پذیرد.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.22286853.1389.1.4.1.6

عنوان مقاله [English]

Multi-Level Evaluation of Effective Factors On Total Industry Competitiveness In Iran

نویسندگان [English]

Hossein Rahmanseresht ¹
Seyyed Abduljaber Ghodratian Kashan ²

¹ Professor, Faculty Managemen And Accounting, Allameh Tabatabaee University

² Ph.D in Business Administration Management, Allameh Tabatabaee University

چکیده [English]

Nowadays, under the pressure of globalization process, industries with high potential of competitiveness can succeed in competition with industries of other countries. Competitiveness is a multi-level Word and uses in firm, industry and national level; although the theoretical and empirical studies emphasize on firm and national level. Hence, this subject considers the concept of industry competitiveness. For representing the generic model of industry competitiveness must be paid attention to firm and national level, in addition to industry level, because the factors of firm and national level influence on industry competitiveness. So far, with using multi-level approach, effective variables on competitiveness in different levels are introduced. Then, this general model was applied in the case of Iran, with use of the analytic network process (ANP). Results from the ideas of experts indicate that the total industry competitiveness is heavily influenced by factors of national level (macro competitiveness level) and the factors of other levels (firm, inter-firm and industry variables) have no significant influence in competitiveness of industry in Iran. So in general, for increasing the competitiveness of industries in Iran, we must emphasize on the factors of macro (national) level.

کلیدواژه‌ها [English]

Industry
Ecology
Competitiveness
Industry Competitiveness
The analytic network process (ANP)

مراجع

1. آقازاده، هاشم، استیری، مهرداد، و اصلانلو، بهاره. (1386). بررسی مؤلفه های مؤثر بر رقابت پذیری بنگاه ها در ایران. فصلنامه پژوهشهای اقتصادی، سال ششم، 3، 55-38.
2. آقازاده، هاشم، و طبیبی، محمدرضا. (1386). ماهیت رقابت پذیری: نگاهی چندبعدی. دانش مدیریت، 76، 58-139.
3. اسکات، دبلیو ریچارد. (1998). سازمانها: سیستمهای حقوقی، حقیقی و باز. (ویرایش چهارم). (ترجمه بهرنگی، محمدرضا، 1380). تهران: کمال تربیت.
4. چاقمی، حسن. (1384). بررسی تاثیر بستر ملی بر مزیت رقابتی صنعت خودروسازی ایران در شرایط آزادسازی واردات خودرو (مورد مطالعه: شرکت ایران خودرو). پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق (ع).
5. حسینی، شمس الدین، و احتیاطی، احسان. (1385). مزیت رقابتی و اندازه گیری آن، مطالعه موردی متانول ایران. فصلنامه پژوهشهای اقتصادی ایران، 28، 93-169.
6. حسینی، سیدشمس الدین، ملک محمدی چهل خانه، مریم. (1386). سنجش مزیت نسبی و رقابتی صنعت چرم ایران در بازارهای جهانی. فصلنامه پژوهشهای بازرگانی، 144، 65-235.
7. خاندوزی، سیداحسان. (1384). انگاره پورتر در تجارت و مزیت رقابتی. راهبرد یاس،4، ص 102-83.
8. خداداد کاشی، فرهاد. (1377). ساختار و عملکرد بازار: نظریه و کاربرد آن در بخش صنعت. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی.
9. راسخی، سعید، و ذبیحی لهرمی، المیرا. (1387). مزیت رقابتی در سطح بنگاه: مفهوم و تئوری. پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی علوم اقتصادی، 28، 54-31.
10. رحمان سرشت، حسین. (1377). نظریه های سازمان و مدیریت از نوین گرایی تا پسانوین گرایی. تهران: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی فن وهنر.
11. رحمان سرشت، حسین، و قدرتیان کاشان، سید عبدالجابر. (1388). تبیین مدل عمومی رقابت مندی صنعت بر اساس نگرشی چندسطحی. دومین همایش توسعه فضای رقابتی در کشور، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی.
12. عابدین مقانکی، محمد رضا [مجری طرح]. (1385). اولویت بندی صنایع ایران بر اساس رقابت پذیری در بازارهای جهانی با هدف منطقی نمودن سیاستهای حمایتی تجاری. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی.
13. قدرتیان کاشان، سیدعبدالجابر، و انواری رستمی، علی اصغر. (1383). طراحی مدل جامع ارزیابی عملکرد و رتبه بندی شرکتها. فصلنامه علمی پزوهشی مدرس علوم انسانی، پیاپی 36.
14. قدرتیان کاشان، سیدعبدالجابر. (1388). مدلی عمومی برای صورت بندی راهبردهای کلان صنعت. رساله دکتری، دانشگاه علامه طباطبایی.
15. مهرگان، محمدرضا، اصغری زاده، عزت الله و صفری، حسین. (1384). طراحی مدلی برای بررسی رقابت پذیری در سطح بنگاه با استفاده مدلسازی معادلات ساختاریافته، مطالعه موردی: شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران. فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، ۴۶ ،36-1.
16. مهری، علی و خداداد حسینی، سیدحمید. (1384). طراحی مدل مزیت رقابتی برای صنعت خودرو ایران. فصلنامه مدرس علوم انسانی .دوره 9، شماره 2، 212-189.
17. میرجلیلی، سید حسین. (1380). "رهیافتهای جدید در نظریه و سیاستهای تجارت بین الملل". مجموعه مقالات همایش جهش صادراتی و سیاستهای استراتژیک تجاری ، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی.
18. نجارزاده، رضا، عبداللهی حقی، سولماز، و ناصری، علیرضا. (1386). سنجش توان رقابتی محصولات مجتمع پتروشیمی تبریز در راستای الحاق به WTO. فصلنامه پژوهشهای بازرگانی، 43، 61-35.
19. نیلی، مسعود و همکاران. استراتژی توسعه صنعتی ایران. تهران : مؤسسه انتشارات علمی، دانشگاه صنعتی شریف، 1382.
20. ولی بیگی، حسن [مجری طرح]. (1383). مزیت رقابتی و رقابت پذیری صنعت قطعات خودرو ایران. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی.

21. Ansoff, H. I. (1965). Corporate strategy. New York: Mc Graw-hill.
22. Barney, J. B. (1991).Firm Resources and sustained competitive Advantage‚ Journal of Management, 17(1), 99-120.
23. Bartlett, A. and Ghoshal, S. (1989). Managing Across Borders. Boston, MA.:Harvard Business School Press.
24. Besanko, D., Dranove, D., Shanley, M. and Schaefer, S. (2003). Economics of strategy. (3th Ed.). John Wiley & Sons, Inc.
25. Blau, Peter, M. (1957). Formal organization: Dimensions of analysis. American journal of Sociology, 63, 58-69.
26. Brandenburger, A. and Nalebuff, B. (1996). Co-opetition.. New York: Doubleday.
27. Büyükyazici, M. and Sucu, M. (2003). The analytic hierarchy and analytic network process. Hacettepe Journal of Mathematics and Statistics, (32), 65-73.
28. Calcagno, M. (1996). The Evolution of the Competitive Advantage Concept in Strategic. Department of Management and Business Administration Ca’ Foscari University, Venezia.
29. Caves, R. E. (1980). Industrial organization, corporate strategy and structure. Journal of Economic Literature, XVIII, March, 64-92.
30. Chung, S.H. and Lee, A.H.L., and Pearn, W.L. (2005). Analytic network process (ANP) approach for product mix planning in semiconductor fabricator, International Journal of Production Economics, 96, 15–36.
31. DiMaggio, P.J. and Powell, W.W. (1983). The iron cage revisited: institutional isomorphism and collective rationality in organizational field. American Sociological Review, 48, 147-60.
32. Grant, R. M. (2002). Contemporary strategy analysis: Concepts, techniques, application. (4th Ed.). USA: Blackwell Publishers Ltd.
33. Gronhaug, K. and Fredriksen, T. (1988). Concentration ratios, strategy and performance: The case of Norwegian telecommunications industry. Managerial and Decision Economics, 9 (4), 257-62.
34. Hofer, C. W. and Schendel, D. (1978). Strategy formulation: Analytical Concepts. US: West Publish Co.
35. Institution for Management Development. (2008). World Competitiveness Yearbook. Swiss: IMD Publication.
36. Kaplan, R. S. and Norton, D. P. (1992). The balanced scorecard measures that drive performance. Harvard Business Review, Jan-Feb, 71-9.
37. Kaplan, R. S. and Norton, D. P. (1996). Balanced scorecard. Boston: Harvard Business School Press.
38. Meade, L.M. and Sarkis, J. (1999). Analyzing organizational project alternatives for agile manufacturing processes: an analytical network approach, International Journal of Production Research.37,241–261.
39. PopTools software. Available on the : http://www.cse.csiro.au/poptools
40. Porter, Michael. (1980). Competitive Strategy: Techniques for Analyzing Industries and Competitors. New York: The Free Press.
41. Porter, Michael. (1985). Competitive Advantage: Creating and sustaining superior performance. New York: The Free Press.
42. Porter, Michael. (1990).The Competitive Advantage of Nations. New York: Oxford University press.
43. Porter, M. & et al. (2008). Moving to a New Global Competitiveness Index, in the Global Competitiveness Report 2008–2009. Geneva: World Economic Forum.
44. Prahalad, C.K. and Hamel, G. (1990). The Core Competence of the Corporation. Harvard Business Review, 68, p.79-91.
45. Rosselet-McCauley, S. (2008) Methodology and Principles of Analysis, in IMD, World Competitiveness Yearbook. Swiss: IMD Pub.p.472
46. Saaty, T.L. (1980). The Analytic Hierarchy Process. , New York: McGraw-Hill.
47. Saaty, T.L. (1996). Decision Making with Dependence and Feedback: The Analytic Network Process. Pittsburgh: RWS Publications.
48. Sarkis, J. (2002). Quantitative models for performance measurement systems-alternate considerations, International Journal of Production Economics. 86, 81–90.
49. Strand, Sampo. (2006). Patents as a Source of Sustainable Competitive Advantage. Seminar in Business Strategy and International Business, Helsinki University of Technology.
50. Teece, D, Pisano, G, and Shuen A. (1997). Dynamic Capabilities and Strategic Management. Strategic Management Journal, 18 (7), 509–533.
51. Wheelen, T.L., and Hunger J.D. (2000). Strategic Management. Prentice Hall International.
52. Wikipedia. (Last modified on 17 July 2009). Definition of Competitiveness. Available on: http://en.eikipedia.org/wiki/competitiveness.
53. World Economic Forum. (2008). the Global Competitiveness Report 2008–2009. Geneva: WEF.
54. Yüksel, İ. and Dağdeviren, M. (2007). Using the analytic network process (ANP) in a SWOT analysis – A case study for a textile firm. Information Sciences, 177, 3364–3382.